Al eerder hebben we vermeld dat de nieuwe donorwet zeer succesvol van start is gegaan. Inmiddels hebben alle Nederlanders van 18 jaar en ouder hun keuze vastgelegd in het donorregister. Alle Nederlanders ! Daarvan heeft nu 75% actief hun keuze heeft gewijzigd. Ruim 90% van de Nederlanders kent de nieuwe wet en weet bovendien hoe zij zelf geregistreerd staan. Een enorme winst ten opzichte van eerder, toen slechts 40% bewust een keuze had geregistreerd.
Ook positief is het toenemende aantal donoren en de daaruit voortkomende levensreddende transplantaties. Afgelopen jaar was één van de allerbeste jaren ooit. Ook voor 2022 zijn de eerste tekenen positief. Of dat dankzij de nieuwe donorwet is, weten we nog niet met zekerheid.
Maar het aantal registraties is niet het enige dat belangrijk is. Ook het volledig en zorgvuldig voorlichten van de Nederlanders was een expliciet onderdeel van de nieuwe wet. Een punt dat aandacht verdient, halen wij uit het ‘Cijferoverzicht 2021’ van de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS).
Wat valt ons op?
Dat is het percentage weigeringen (xx %) door nabestaanden, bij zowel de registratie “geen bezwaar” als ook wanneer iemand heeft vastgelegd “beslissing nabestaanden” / familie mag beslissen. Dit percentage is weliswaar flink beter dan onder de oude donorwet wanneer iemand geen keuze had gemaakt; Maar volgens ons doet dit percentage waarschijnlijk nog steeds geen recht aan de keuze van de potentiële donor. Wij denken dat dit komt door de berichtgeving van de overheid en de mediaberichten die daarna volgen.
Dat vraagt om uitleg.
Dit komt wellicht voort uit 25 jaar oude donorwet, waarin alleen de JA-registraties werden bejubeld. En ‘we’ spraken al helemaal niet over de 60% die zelf geen keuze had gemaakt. Zo is onbedoeld bij elke Nederlander de opvatting ontstaan dat als iemand geen Ja had geregistreerd het wel een Nee moest zijn. Helemaal als familie direct na het overlijden alsnog toch een keuze moest maken. Opmerkelijk omdat desgevraagd een grote meerderheid van de Nederlands wel donor wil zijn.
Deze verborgen boodschap is bij de implementatie van de nieuwe donorwet niet of onvoldoende onderkend en belicht. De reflex van toen heeft logischerwijs grote gevolgen voor de manier waarop ‘geen-bezwaar’ en ‘beslissing nabestaanden’ nu nog in de praktijk gewogen worden.
Nodig ?
Het was nodig dat elke Nederlander zelf een keuze maakte. Vandaar de nieuwe donorwet. Onder de oude wet bleef dat hangen rond de 40%. Deze nieuwe zelfbeschikking moet dan ook doorwerken in de praktijk. Zo heeft 1/3 dus nu Nee vastgelegd. Iemand die “geen bezwaar” heeft vastgelegd of de keuze heeft veranderd in mijn familie beslist” heeft nadrukkelijk geen Nee gezegd.
Waar kan het beter?
Op enkele plekken. Als voorbeeld pakken we een media bericht van RTV Rijnmond afgelopen jaar wat Rotterdams te lezen kregen nav een CBS analyse van afgelopen jaar.
Rotterdam scoort een-na-laagst van Nederland met orgaandonoren
De regio Rijnmond scoort onder het landelijk gemiddelde als het gaat om het aantal mensen dat zich heeft aangemeld als orgaandonor. Rotterdam staat zelfs bijna helemaal onderaan de lijst. Nog geen kwart van de Rotterdammers heeft ‘ja’ ingevuld bij het formulier. Alleen Neder-Betuwe (21%) scoort nog lager.
Hoe dit te verbeteren?
Door vaker te onderstrepen dat elke Nederlander een keuze heeft gemaakt en zo’n 1/3 van hen heeft aangegeven geen orgaandonder te willen zijn. Dat betekent automatisch dat 2/3 van de Nederlanders een andere keuze dan ‘NEE’ heeft gemaakt. Daarbij rekening houdend dat meer dan 90% van de Nederlanders weet hoe de nieuwe donorwet werkt en wat het betekent om met de bewust gemaakte keuze in het donorregister te staan. Dat zou RTV Rijnmond mogelijk het bericht als volgt hebben kunnen maken:
In Rotterdam heeft 39% aangeven geen orgaandonor te willen zijn. 61% heeft ..
Elke Nederlander heeft nu een zelf een keuze vastgelegd. 39% wil geen orgaandonor zijn en 61% heeft een andere keuze gemaakt. Dan wel de keuze overgelaten aan familie of toestemming gegeven middels een geen bezwaar of een ja. In de regio Rijnmond is het percentage weigeringen iets hoger dan het landelijk gemiddelde.
Door op deze wijze de wet uit te leggen en te breken met de reflex van weleer, zullen de familiegesprekken bij potentiële donatie minder belastend zijn.
Tot slot
Voortdurende inzet is nodig met uitleg van de nieuwe donorwet, de betekenis van de verschillende keuzes binnen het donorregister en het feit dat men ten allen tijd de registratie kan veranderen. Door dit juist en regelmatig te communiceren door zowel de media als instanties en ministerie weten de nabestaanden straks dat mensen die geen donor willen zijn, een ‘Nee’ hebben kunnen vast leggen en dat wanneer iemand met ‘geen bezwaar’ geregistreerd staat, deze persoon heeft aangegeven geen bezwaar te hebben tegen donatie van zijn organen aan iemand die deze heel hard nodig heeft.
Wij roepen het ministerie van VWS en de Nederlandse Transplantatie Stichting dan ook op om door te pakken en bovenstaande boodschap leidend te maken. Iedereen heeft zelf een keuze gemaakt. ~1/3 wil geen donor worden 2/3 heeft of de keuze overgelaten aan familie dan wel toestemming gegeven middels een ‘geen bezwaar’ of ‘ja’ registratie. Bespreek je keuze regelmatig met familie. Zo voorkom je ook onnodige extra belasting voor je familie. Je kan je keuze ten alle tijden veranderen in het donorregister.