(pers) bericht
Het aantal donoren dat na hun overlijden doneerde is met 11% fors gedaald in het jaar 2016. Wat zich uit de eerste halfjaar cijfers al liet optekenen, heeft zich helaas over het hele jaar doorgezet.
De overheid, ziekenhuizen en vele andere professionals hebben in de looptijd van het Masterplan Orgaandonatie (2008-2016) alles gedaan om structureel het verschil te maken voor de Nederlanders die wachten op een levensreddend donororgaan. Met 13,8 postmortale donoren per miljoen inwoners in 2016 is het niet gelukt het aantal donaties te vermeerderen. Waar Nederland al jaren een van de laagst aantal postmortale donoren in Europa had, moet deze daling – gezien de vele gelden en initiatieven van de afgelopen jaren – hard aankomen bij de Minister en de NTS die deze jarenlange campagne hebben geleid.
Sterker nog, oprekking van de leeftijdscriteria om te kunnen doneren in 2011 en 2012, heeft tot extra donoren geleid zoals KPMG Plexus in haar rapport aan de Minister van VWS in 2015 al concludeerde. Deze extra oudere donoren maskeren een nog grotere daling in het aantal donoren de afgelopen jaren. Andere landen presteren beduidend beter met aantallen die 2x zo hoog zijn. Spanje loopt hierbij ver voorop, met bijna 40 postmortale donoren per miljoen inwoners. Eén donor zorgt gemiddeld dat 3 mensen een levensreddend orgaan ontvangen.
Het voornaamste verschil tussen Nederland en de andere landen? Het systeem waarmee mensen hun keuze om wel of geen donor te worden vastleggen (in de zogenaamde donorwet). In meer dan 20 Europese landen is een opt-out systeem van kracht, waarbij men geregistreerd staat als donor tenzij men actief een andere keuze vastlegt. Het actieve donorregistratie systeem, waar de Tweede Kamer al mee heeft ingestemd, is dan ook voor Nederland van levensbelang.
Bij de start van het Masterplan Orgaandonatie waren de verwachtingen hoog gespannen. Toenmalig minister Klink stelde extra budget beschikbaar voor voorlichting en de werkwijze in ziekenhuizen. Wat de minister, daarin gesteund door de Tweede Kamer, beslist niet voorstond, was uitvoering van het belangrijkste advies in het Masterplan, te weten wijziging van het huidige vrijblijvende beslissysteem. Zo beweerde hij heel stellig in DWDD in 2009 dat we alles wat Spanje zo succesvol maakte zouden kopiëren behalve de donorwet. Dat was niet nodig. Wel gaf de overheid meer dan 20 miljoen euro uit om Nederlanders zich al dan niet als donor vrijblijvend te laten registeren. Dit bleek eerder uit documenten die stichting 2 Miljoen Handtekeningen (2MH) kreeg na een WOB-verzoek (Wet Openbaarheid van Bestuur).
Nu, 8 jaar na de start van het Masterplan Orgaandonatie, kunnen we concluderen dat de stand van zaken, ondanks de vele extra miljoenen, onveranderd is. Het totaal aantal geregistreerde mensen in het Donorregister is de afgelopen 7 jaar nauwelijks toegenomen en de lijst van mensen die wachten op een orgaan is nog steeds hoog.
Registreren als orgaandonor
Vanaf 1998 kan elke Nederlander zelf de keuze (ja, nee of familie beslist) registreren. In het eerste jaar legde 37% van de Nederlanders deze keuze vast. Nu, 16 jaar later, is dit registratiepercentage slechts gestegen tot 42%. Een minimale stijging van 0,27% per jaar, terwijl in de tussentijd de spraakmakende BNN Donorshow, talloze donorweken en meerdere “Nederland-zegt-JA campagnes” de Nederlanders hebben opgeroepen om zich te registreren. Bij deze registratiegraad gaat het overigens om zowel ‘JA’ als ‘NEE’ registraties. De eerste 2 maanden nadat de Tweede Kamer de ADR wet had aangenomen, liep het aantal registraties op , maar t.o.v. de gehele bevolking was het effect wederom marginaal. Het totaal aantal Nederlanders dat daadwerkelijk als (potentiële) donor staat geregistreerd, schommelt al jaren net boven 24% van de bevolking. Dat is wel bijzonder laag wanneer je beseft dat 88% van de Nederlanders wel zou willen ontvangen als dat ooit nodig is.
Nieuwe initiatieven beperkt effectief
In maart 2015 vond de Tweede Kamer dat er na het voltooide Masterplan nog steeds te weinig donoren waren. De minister stelde er toen voldoende vertrouwen in om door te gaan op de ingeslagen weg en benadrukte dat 2014 het beste orgaandonatiejaar ooit was. Menno Loos van Burgerinitiatief 2MH (voor orgaandonatie): “In 2014 kwamen we wel dicht bij de ondergrens van het aantal postmortale transplantaties, maar dat werd met name veroorzaakt door verruiming van de criteria voor orgaandonatie. Het aantal mensen dat bereid is donor te zijn, is echter nauwelijks vergroot. Het perspectief voor mensen op de wachtlijst nu en in de toekomst is dus niet beter geworden”.
Twee jaar later met opnieuw dalende cijfers vrezen wij dat de mogelijkheden tot verbetering in het huidige donatiestelsel zijn uitgeput en dat we de komende jaren mogelijk tegen een gestaag dalende trend zullen blijven aankijken.
Een aantal politieke partijen heeft creatieve initiatieven aangedragen, zoals via gemeenten nogmaals mensen aan te sporen een keuze te maken. Het betreft hier echter initiatieven die al zijn geprobeerd of zelfs nu al worden toegepast. Hooguit meer van hetzelfde voor waarschijnlijk nog meer geld. Uit de cijfers blijkt nergens dat dit effect sorteert.
Ook Wales een succes
Terwijl in Nederland de cijfers wederom dalen, is in Wales een vergelijkbare donorwet in werking getreden en al een succes gebleken. Daar steeg het aantal geregistreerde donoren in één jaar tijd van van 45% naar 60% met een substantiële stijging van het aanbod tot gevolg. De Nederlandse initiatiefwet voor actieve donorregistratie is een zorgvuldige variant van een geen bezwaarsysteem waarin de familie veel ruimte krijgt om mee te denken in de uiteindelijke keuze tot wel of niet doneren.
Het moest, moet en kan zo veel beter. We hebben alles van Spanje gekopieerd in 6 jaar MASTERPLAN behalve de donorwet en Spanje is nu zelfs drie keer beter geworden. 🙁
einde (pers)bericht
Hieronder onze analyse van de belangrijkste orgaandonatie cijfers van 2000 tot en met 2016.
[gview file=”http://2mhclub.nl/wp-content/uploads/2017/01/donorregistratie_orgaandonatie-cijfers-2000-tot-2016_door_2MH_donorplan_donorwet_actieve-donorregistratie__ADR.pdf”]
